Geneza oraz istota doktryny politycznej socjaldemokracji...

Według definicji „socjaldemokracja to lewicowy ruch społeczny wywodzący się z ruchu robotniczego, zmierzający do zastąpienia kapitalizmu socjalizmem, a następnie do uspołecznienia gospodarki rynkowej i zmniejszenia nierówności społecznych.”1 Współczesne partie socjaldemokratyczne opowiadają się za równowagą między rynkiem a państwem, oraz między jednostką a społeczeństwem, czyli za kompromisem między uznaniem systemu kapitalistycznego jako najefektywniejszego mechanizmu bogacenia się w strefie prywatnej, a demokracją i dystrybucją tego bogactwa w sposób możliwie najbardziej sprawiedliwy, oraz troską o dobra i usługi publiczne. Jest to doktryna pokrewna socjalliberalizmowi2 oraz niemieckiemu ordoliberalizmowi3, i charakterystyczna na przykład dla nordyckich państw opiekuńczych4. Do głównych wartości socjaldemokracji można zaliczyć między innymi ochronę praw pracowniczych i konsumenckich, w miarę równomierny rozkład dochodu narodowego, ideę wolności, pojmowaną jako ochronę i znajomość praw, równouprawnienie wszystkich klas społecznych, ideę demokracji uczestniczącej, w rozumieniu zwiększonego wpływu obywateli na władzę, zapewnioną przez państwo bezpłatną opiekę zdrowotną i edukację oraz opiekę socjalną, większy wpływ pracowników na przedsiębiorstwo, interwencjonizm państwowy i udział sektora społecznego oraz aktywną politykę państwa na rynku pracy. Wizja człowieka w ujęciu socjaldemokratycznym bardzo wyraźnie łączy się ze społeczeństwem. Socjaldemokraci stawiają na takie wartości jak sprawiedliwość społeczna oraz równość społeczna. Ponadto podkreśla się, że każdy obywatel powinien mieć zagwarantowane wolności i prawa, m.in. do pracy, edukacji, opieki zdrowotnej. Kolejną istotną strukturą socjaldemokracji jest państwo, które powinno mieć charakter demokratyczny z uwzględnieniem zasad pluralizmu, trójpodziału władzy, reprezentacji, samorządności oraz poszanowania praw mniejszości. Socjaldemokraci wskazują ponadto na potrzebę rozdzielenia Kościoła od państwa, ustanowienia państwa laickiego, w którym przestrzegano by zasady wolności światopoglądowej. W kwestiach ekonomicznych przedstawiciele socjalizmu demokratycznego na pierwszym miejscu stawiają wartości wolnego rynku i własności prywatnej, które są kontrolowane przez państwo. Socjaldemokracja opowiada się za równowagą między rynkiem a państwem, równowagą między jednostką a społeczeństwem. Istotą socjaldemokracji jest uznanie kapitalizmu jako mechanizmu bogacenia oraz pragnienie podziału bogactwa według moralnych, a nie rynkowych zasad. Socjaldemokracja łączy w sobie większość ważnych dla większości obywateli wartości, takich jak równouprawnienie wszystkich klas społecznych, wolność poprzez znajomość i możliwość stosowania praw, prawa pracownicze. Socjaldemokracja zakłada równomierny rozkład dochodu narodowego, aktywny udział państwa w rynku pracy, a także interwencję odpowiednich organów państwowych w słabszych sektorach gospodarki oraz umocnienie roli obywatela względem państwa i ochronę zasobów środowiskowych. Geneza i nazwa socjaldemokracji wiążą się z powstaniem Socjaldemokratycznej Partii Robotników5, założonej 1869 roku w Niemczech. Po raz pierwszy użyto wtedy określenia socjaldemokracja. Słowo to występowało w większości utworzonych wówczas partii politycznych. Rozwój społeczeństwa przemysłowego...

Polityka zagraniczna trzech Bolesławów

Państwo Polskie w okresie panowania pierwszych Piastów było monarchią patrymonialną. Znaczy to tyle, iż traktowane było ono jako własność władcy. Nietrudno więc wysnuć wniosek, że rozwój państwa zależał od rządzącego, prowadzonej przez niego polityki, pomysłów na sprawowanie władzy czy umiejętności. Na głowie państwa ciążyła tym samym niemała odpowiedzialność. W latach panowania pierwszych Piastów możemy dostrzec dużą powtarzalność imion. Zjawisko to nie ominęło także naszych władców. Kraj w tym okresie miał za przywódców w sumie trzech Bolesławów, a każdy z nich odegrał niebagatelną rolę w historii Polski. Wszyscy panowali między X a XII w. Chronologicznie pierwszy był Bolesław Chrobry, który rządził państwem w latach 992 – 1025. Kolejny Bolesław miał przydomek Śmiały (bądź Szczodry)i panował w latach 1058 – 1079. Następny – Bolesław Krzywousty sprawował pełną władzę nad państwem w latach 1106 – 1138. Wcześniej, od 1102r. sprawował rządy razem ze swoim bratem Zbigniewem. By zachować ciąg chronologiczny, należy najpierw wspomnieć o Bolesławie Chrobrym i jego dokonaniach. Rządził on twardą ręką, lecz wyszło to Polsce na korzyść. Przede wszystkim zachował jedność państwa, gdyż odsunął od władzy swoich przyrodnich braci. Jednym z ważnych czynów Bolesława, który ewidentnie przyczynił się do obrony niezależności państwa, były starania o utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie, byśmy zależni w kwestii religijnej od Niemiec. Wykorzystał do tego męczeństwo św. Wojciecha – biskupa praskiego, który dotarł do Polski i na polecenie władcy wyruszył z misjąchrystianizacyjną do Prusów. Tam został zamordowany, przez co stał się męczennikiem. Bolesław odkupił jego zwłoki. Tym samym Polska zyskała swojego świętego, relikwie i zgodę na utworzenie w 1000r. pierwszego arcybiskupstwa w Gnieźnie, gdzie pierwszym arcybiskupem został Radzim Gaudenty.   Ważnym wydarzeniem był także zjazd gnieźnieński w 1000r., czyli spotkanie Chrobrego z cesarzem Ottonem III. Zjazd ten doprowadził do podniesienia znaczenia państwa polskiego na arenie międzynarodowej. Młody władca zdobył uznanie samego Ottona III. Cesarz miał w planach stworzenie uniwersalnego cesarstwa i wiele wskazuje na to, że zamierzał osadzić Chrobrego jako władcę Słowiańszczyzny. Tak więc do śmierci Ottona III w roku 1002 utrzymywaliśmy dobre stosunki z cesarstwem. Później rozpoczął się II okres rządów Bolesława, w którym zadbał on o poszerzanie terytorium Polski. Władca zaangażował się w walki o władzę w Niemczech. W 1002r., gdy królem tam został Henryk II, Bolesław najechał na Milsko, Łużyce i Miśnię. Zapoczątkowało to 16 – letni okres wojny z naszym sąsiadem. W 1003 r. Chrobry najechał także na Czechy i objął tron...

Transport substancji między komórką a środowiskiem...

Komórka otoczona jest na zewnątrz subtelną, rozciągliwą otoczką, będącą odrębną częścią komórki, noszącą nazwę błony komórkowej (plazmatycznej). Plazmalemma pełni funkcję nadzoru nad metabolizmem komórki, przenikają przez nią substancje pokarmowe do wnętrza komórki oraz wydzielnicze do otoczenia. Błona działa selektywnie dla niektórych związków, procesy te zachodzą w wodzie słodkiej lub słonej, sokach tkankowych, osoczu, w substancji międzykomórkowej. Błona komórkowa posiada miniaturowe pory dla przechodzenia substancji o różnych rozmiarach cząsteczek, ich przepływ zależy też od ładunku elektrycznego, zaadsorbowanych cząsteczek wody, rozpuszczalności w tłuszczach. Fałdy błony komórkowej docierają do kanałów w komórce, transportując substancje pokarmowe i odprowadzając zbędne produkty metabolizmu. Budowa błon plazmatycznych oparta jest na modelu dwuwarstwowej błony lipidowej.   Wewnętrzny obszar błony utworzony jest z podwójnej strefy fosfolipidów o cząsteczkach skierowanych częściami hydrofobowymi („ogonami”) do siebie, zaś polarnymi fragmentami do obrzeży („głowami”). Podwójna błona lipidowa składa się z różnych drobin fosfolipidów o konsystencji ciekłej, białek strukturalnych umieszczonych wewnątrz lub na powierzchni plazmalemmy, będące receptorami hormonów lub enzymami, posiadające zdolność wędrówki w poprzek błony (bez obrotów). Błona komórkowa zapewnia wybiórczy transport substancji w obu kierunkach, jest uczestniczącym aktywnie elementem strukturalnym, który dzięki enzymom kontroluje przepływ określonych cząsteczek do komórki i na zewnątrz, wbrew gradientowi stężeń. Błona może tworzyć mikrokosmki (np. w kanalikach nerkowych) w postaci trójwarstwowych, drobnych fałdek. W komórkach roślinnych błony plazmatyczne pokrywają celulozowe ściany komórkowe utworzone z martwej wydzieliny komórkowej, zaopatrzone w otworki, przez które kontaktują się protoplasty sąsiednich komórek wymieniając substancje. Cząsteczki cieczy i gazów mają naturalną dążność do równomiernego rozprzestrzeniania się we wszystkich kierunkach w określonej przestrzeni. Tendencja migracji drobin z większego stężenia do mniejszego, uzależnione przez energię kinetyczną nosi nazwę dyfuzji. Prędkość procesu dyfuzji uwarunkowane jest temperaturą i wymiarami cząsteczek. Wśród drobin zachodzi nieustanny ruch z różnym nasileniem, zależnym od stanu skupienia. W ciele stałym drobiny przylegają do siebie i przyciągają się przy zachodzeniu drgań. Cząsteczki cieczy umiejscowione są dalej od siebie, siły oddziaływania są słabsze, cząsteczki mogą się poruszać. W gazach oddziaływania między cząsteczkami są minimalne, ze względu na dużą odległość między nimi. Gdy mała cząstka np. cząstka węgla, pochodząca z atramentu, ciągle uderzana przez cząsteczki wody jest wprawiana w ruch, to ruch taki nosi nazwę ruchów Browna, ukazujący sposób dyfuzji cząsteczek (R. Brown-ruch ziaren pyłku w wodzie). Cząsteczka porusza się w linii prostej, w momencie zetknięcia się z drugą cząsteczką lub ścianką naczynia zmienia kierunek. Drobiny nieustannie się poruszają i są równoważnie rozproszone, dwie...

Cyanophyta (Sinice) – budowa komórki...

Sinice (wg Saschsa-1874 r.) obok bakterii nie posiadają jądra, tworzą podkrólestwo Prokaryota. Ponieważ brak plastydów, chlorofil skupiony jest w tylakoidach przy brzegach cytoplazmy. Niebiesko-zieloną barwę nadaje fikocyjanina, obecne są też karoteny i ksantofile. Sinice są jedno-lub wielokomórkowe, nie posiadają wici, rozmnażają się wegetatywnie, zasiedlają wody słodkie, jest ich około 2000 gatunków.   Komórka wypełniona jest lepkim i zagęszczonym protoplastem, który dzieli się na część zewnętrzną i wewnętrzną. Część zewnętrzna (chromatoplazma) składa się z błonkowatych struktur (lamelli) skupionych w stosy (tylakoidy), zwróconych równolegle do ściany komórki. Lamelle zawierają chlorofil a, beta-karoten, ksantofile, chromoproteidy (fikobiliny)-fikocyjaninę (niebieska) i fikoerytrynę (czerwoną), barwniki te występują w różnym natężeniu, dając różne odcienie. Komórki mogą żółknąć pod wpływem związków azotowych, żelazawych, fosforowych. Kolor komórek zależy od rodzaju światła (adaptacja chromatyczna-zdolność przybierania koloru do barwy dopełniającej, np. w świetle czerwonym są zielone). Sinice tworzą asymilaty jak glikogen, z którego powstają glikoproteidy (skrobia sinicowa). Substancje zapasowe stanowią cyjanoficyna w postaci ziaren, wolutyna (wielofosforan), krople tłuszczu, skrystalizowane białko, gips lub siarka. Centroplazma pozbawiona jest zabarwienia, rozmieszczony jest w niej aparat chromatynowy (chromidialny, nukleoid), pełniący rolę jądra, zbudowany z kwasu dezoksyrybonukleinowego, w postaci nitek, siatki lub ziaren. Przy podziale aparatu chromatynowego dzieli się także centroplazma, dochodzi do przewężenia, podwojenia i rozłączenia nici. W centroplaźmie znajduje się również wolutyna. Zwykle wakuole są niewidoczne, z wyjątkiem Rivularia, Gloeotrichia, Aphanizomenon, w cienkich niciach których następuje wakuolizacja, polegająca na tworzeniu się w chromatoplaźmie niewielkich wakuoli i zlewaniu się ich w większe, co powoduje zamieranie komórki (jedna wakuola wypełniająca komórkę, otoczona cienką strefą plazmy). Rodzajem wakuolizacji jest keritomia (u Oscillatoriaceae), polegająca na tworzeniu wielu licznych wakuol, połączonych w przestrzenną sieć w protoplaście, jest procesem odwracalnym, osłabia metabolizm komórki. U sinic planktonowych (Aphanizomenon, Microcystis, Gloeotrichia, Anabaena), występują wakuole gazowe, zawierające gaz, otoczone plazmatyczną warstwą oraz w hormogoniach (Stigonema, Nostoc), na zakończeniach nici u Rivularia. Wakuole gazowe umożliwiają tzw. flotację, unoszenie się w wodzie, przez zmianę ciężaru właściwego.   Ściana komórkowa składa się z kilku warstw, warstwa wewnętrzna jest połączona ściśle z protoplastem, składa się głównie z mukopeptydu, pozostałe warstwy zbudowane są z pektyn i hemiceluloz (celuloza w heterocystach). Cechą charakterystyczną dla Prokaryota jest obecność kwasu pimelinowego. Przebieg warstw ściany jest równoległy względem komórki lub skośny. Komórki potomne otoczone są osłoną wspólną lub własną (dla poszczególnych komórek). W ścianie obecne są pory, przez które wydostaje się śluz, u sinic nitkowatych również w ścianach poprzecznych np. u Dermocapsales...

Cyanophyta (Sinice) – organizacja kolonii, rozmnażanie...

Dzielące się komórki sinic są połączone śluzem tworząc kolonię w postaci nici dwóch rodzajów: pleurokapsalnego (poszczególne komórki otoczone są ścianami komórkowymi, ich protoplasty mogą łączyć się plazmodesmami), trychomowego (komórki otoczone są wspólną ścianą, oddzielone są między sobą niepełnymi przegrodami z błony cytoplazmatycznej). Sinice w formie pojedynczej komórki nie są często spotykane, w wyniku podziału pozostają połączone formując kolonie. U Gloeocapsa powstające endogenicznie komórki znajdują się wewnątrz wspólnej ściany komórkowej. Oprócz kolonii nitkowatych rozrastających się jednostronnie, tworzą się kolonie płytkowate lub brylaste, wskutek namnażania się komórek w dwóch lub trzech płaszczyznach. Plechy nitkowate typu pleurokapsalnego zbudowane są z krótkich nici, poszczególne komórki zawierają własne, grube ściany komórkowe i funkcjonują oddzielnie. Typ hormogonalny (trychomowy) składa się z komórek otoczonych cienkimi ścianami, komórki zorganizowane są w zespoły (trychomy) wspólnie istniejące.   Na zewnątrz trychomów znajdują się galaretowate pochwy, razem tworzą nici. W koloniach mogą występować rozgałęzienia np. właściwe (prawdziwe) w wyniku podziału komórek interkalarnych (międzywstawkowych), są zróżnicowane na boczne jednorzędowe, główne w wielu rzędach, po podziałach podłużnych i wzroście na grubość. Nici obu typów mają różne kształty. U Nostochopsis boczne rozgałęzienia osiągają duże wymiary, podczas gdy główne obejmują kilka komórek wraz z heterocystą, fragmenty bocznych rozgałęzień tworzą hormogonia. Powstawanie rozgałęzień pozornych polega na silnych podziałach komórki interkalarnej lub całego zespołu komórek, wówczas strefa merystematyczna wydłuża się i dzieli na dwie nici (Scytonema) lub tworzy jedną (Tylopotrix). Miejsce rozgałęzień znajduje się wśród dwóch heterocyst (są parzyste) lub przy jednej heterocyście (pojedyncze). Strefy merystematyczne są na końcach nici (Hormogonales) lub między komórkami (Rivulariaceae). Komórki części wzrostowej mają kolor żółty lub są bezbarwne, o zarysie krążków, pozbawione materiału zapasowego, komórki zlokalizowane na wierzchołkach są wielkie, zaopatrzone w galaretowatą osłonkę. U pewnych form występuje zróżnicowanie nici na przytwierdzające do podłoża, na części asymilujące lub przeprowadzające proces rozmnażania. U sinic może występować biegunowość nici wyrażająca się w obecności komórki podstawowej oraz szczytowej. Rozmnażanie przebiega na sposób wegetatywny przez podział komórki na dwie potomne. Często powstają nannocyty, zniekształcone miniaturowe komórki. Między jednym podziałem a drugim wzrost jest niewielki, komórki potomne otoczone są wspólną ścianą.   Rodzajem nannocytów są endospory, które powstają w wyniku kilku podziałów jednej komórki (128), nie wzrastają, otoczone są ścianą komórkową. Endospory przekształcają się z endosporangiów (z części zarodnikowej) obok części płonnej. U Chamaesiphon powstają egzospory, ich podłużne komórki przytwierdzone są do podłoża, na szczycie których powstają egzosporangia dzielące się w kierunku podstawy, o kształcie...

Cyanophyta (sinice)-systematyka, filogeneza, formy kopalne...

Cyanophyta klasyfikuje się jako gromadę, liczącą klasę Cyanophyceae, która obejmuje wg Fotta (1971 r.) cztery rzędy: Chroococcales, Pleurocapsales, Hormogonales (Oscillatoriales) i Dermocarpales. Chroococcales zbudowane są z jednej komórki lub są zebrane w kolonie, najczęściej mają kształt kulisty albo zbliżony do elipsy. Rozmnażanie zachodzi w wyniku podziału komórek, z udziałem nannocytów. Wśród Chroococcales można wyróżnić rodzaje: Synechococcus, Microcystis (planktonowe, przyczyniające się do zakwitu wody), Gloeocapsa, Aphanotece, Merismopedia. Do rzędu Pleurocapsales należą sinice o strukturze pleurokapsalnej, w rozmnażaniu występują endospory. Najważniejsze gatunki to Dermocarpa i Chamaesiphon, większość to organizmy morskie. W skład Hormogonales wchodzą sinice o budowie nitkowatej, stanowiące typ hormogonalny (trychomowy). Wiele gatunków Oscillatoria mogą posiadać trychomy pozbawione pochw, nici najczęściej zawierają heterocysty.   Proces rozmnażania odbywa się przy pomocy hormogoniów, komórek przetrwalnikowych, czasami planokoków i hormocyst. Rząd składa się z 14 rodzin (1000 gatunków), należą tu min Stigonemataceae, Mastigocladaceae, Scytonemataceae, Rivulariaceae, Oscillatoriaceae, Nostocaceae. Nitkowate kolonie Stigonemataceae są rozgałęzione, tworzą hormogonia, heterocysty, hormocysty, zasiedlają podłoża otwarte, mokre, jak skały, kłody drzew, mur, wchodzą w skład planktonu. Sinice z rodziny Mastigocladaceae tworzą rozgałęzione nici o pokroju litery V, jak Mastigocladus, bytujący w wodach termicznych. Rodzina Rivulariaceae obejmuje wiele gatunków, które budują jednorzędowe nici, zwężone na końcach (komórki zwakuolizowane), zaopatrzone we włos.   Nici tworzą rozgałęzienia, również pozorne, hormogonia w środkowej strefie wzrostowej. Heterocysty znajdują się przy nasadzie nici, jak u Dichotrix, Rivularia, Calotrix, Gloeotrichia, występują też rodzaje bez heterocyst. Nitkowate formy Scytonemataceae są równowąskie, zwężone na końcach i pogrubione, można wyróżnić nasadę i szczyt, wiele warstw pochew. Występuje wzrost szczytowy a także interkalarny, powstają boczne rozgałęzienia. Bardzo często występujące gatunki z rzędu Hormogonales należą do rodzin Nostocaceae i Oscillatoriaceae. Nostocaceae zbudowane są z nici jednorzędowych, pozbawionych rozgałęzień, w których zachodzi interkalarny, są zaopatrzone w zgrubiałe, ześluzowaciałe pochwy. Powstają komórki przetrwalnikowe umieszczone sporadycznie lub po kilka, heterocysty w strefach interkalarnych, na zakończeniach nici. Cechą nietypową jest obecność substancji galaretowatej, tworzą się masy ze splątanymi nićmi (Aphanizomenon), różnych kształtów, umieszczone w skórzanej powłoce. Rodzinę tą reprezentują: Anabaena, Nostoc, Cylindrospermum. Najbardziej liczna w rzędzie Hormogonales jest rodzina Oscillatoriaceae, których nici posiadające umiejętność poruszania się, nie tworzą rozgałęzień, komórki są jednakowej wielkości, czasem zwężone przy końcach. Rozmnażanie zachodzi przez hormogonia, brak heterocyst i komórek przetrwalnych.   Środowiskiem występowania jest woda, stanowiska wilgotne. Komórka szczytowa może przybierać formę hełmu, jest to tzw. kalyptra. Nici zaopatrzone są często w pochwy, w których usytuowane są pojedynczo lub po...